Freyr, sonr Niarðar, hafði setzk í Hliðskiálf ok sá um heima alla. Hann sá í Iötunheima, ok sá þar mey fagra, þá er hón gekk frá skála föður síns til skemmo. Þar af fekk hann hugsóttir miklar.
Skírnir hét skósveinn Freys. Niörðr bað hann kveðia Frey máls.
Þá mælti Skaði:
Rístu nú, Skírnir,
ok gakk at beiða
okkarn mála mög
ok þess at fregna,
hveim enn fróði sé
ofreiði afi.
Skírnir kvað:
Illra orða
er mér ón at ykrom syni,
ef ek geng at mæla við mög
ok þess at fregna,
hveim enn fróði sé
ofreiði afi.
Skírnir:
Segðu þat, Freyr,
fólkvaldi goða,
ok ek vilia vita,
hví þú einn sitr
ennlanga sali,
minn dróttinn, um daga.
Freyr:
Hví um segiak þér,
seggr enn ungi,
mikinn móðtrega?
þvíat álfröðull
lýsir um alla daga
ok þeygi at mínom munom.
Skírnir:
Muni þína
hykka ek svá mikla vera
at þú mér, seggr, ne segir,
þvíat ungir saman
várom i árdaga;
vel mættim tveir trúask.
Freyr:
Í Gymis görðom
ek sá ganga
mér tíða mey;
armar lýsto
en af þaðan
alt lopt ok lögr.
Mær er mér tíðari
en manni hveim
ungom í árdaga;
ása ok álfa
þat vill engi maðr
at vit samt sém.
Skírnir:
Mar gefðu mér þá,
þann er mik um myrkvan beri
vísan vafrloga,
ok þat sverð
er siálft vegiz
við iötna ætt.
Freyr:
Mar ek þér þann gef
er þik um myrkvan berr
visan vafrloga,
ok þat sverð
er siálft mun vegaz,
ef sá er horskr er hefir.
Skírnir mælti við hestinn:
Myrkt er úti,
mál kveð ek okr fara
úrig fiöll yfir,
þyria þióð yfir;
báðír vit komumk,
eða okr báða tekr
sá inn ámátki iötunn.
Skírnir reið í Iötunheima til Gymis garða. Þar vóro hundar ólmir, ok bundnir fyrir skíðgarðs hliði, þess er um sal Gerðar var. Hann reið at þar er féhirðir sat á haugi ok kvaddi hann:
Segðu þat, hirðir,
er þú á haugi sitr
ok varðar alla vega,
hvé ek at anspilli
komumk ens unga mans
fyr greyiom Gymis.
Hirðir kvað:
Hvárt ertu feigr
eða ertu framgenginn?
[…]
anspillis vanr
þú skalt æ vera
góðrar meyar Gymis.
Skírnir kvað:
Kostir ro betri
heldr en at klökkva sé,
hveim er fúss er fara;
eino dægri
mér var aldr um skapaðr
ok alt líf um lagit.
Gerðr kvað:
Hvat er þat hlym hlymia
er ek heyri nú til
ossom rönnom í?
iörð bifaz,
en allir fyrir
skiálfa garðar Gymis.
Ambátt kvað:
Maðr er hér úti
stiginn af mars baki,
ió lætr til iarðar taka.
Gerðr kvað:
Inn bið þú hann ganga
í okkarn sal
ok drekka inn mæra miöd;
þó ek hitt óumk
at hér úti sé
minn bróðurbani.
Hvat er þat álfa
né ása sona
né víssa vana?
hví þú einn um komt
eikinn fúr yfir
ór salkynni at siá?
Skírnir kvað:
Emkat ek álfa
né ása sona
né víssa vana;
þó ek einn um komk
eikinn fúr yfir
yðor salkynni at siá.
Epli ellifo
hér hefi ek algullin,
þau mun ek þér, Gerðr, gefa,
frið at kaupa,
at þú þér Frey kveðir
óleiðastan lifa.
Gerðr kvað:
Epli ellifo
ek þigg aldregi
at mannzkis munom,
né vit freyr
meðan okkart fiör lifir,
byggiom bæði saman.
Skírnir kvad:
Baug ek þér þá gef,
þann er brendr var
með ungom Óðins syni;
átta ero iafnhöfgir,
er af driúpa
ena níundo hveria nótt.
Gerðr kvað:
Baug ek þikkak,
þótt brendr sé
með ungom Óðins syni;
era mér gullz vant
í görðom Gymis,
at deila fé föður.
Skírnir kvað:
Sér þú þenna mæki, mær,
mióvan, málfán,
er ek hefi í hendi hér?
höfuð höggva
ek mun þér hálsi af,
nema þú mér sætt segir.
Gerðr kvað:
Ánauð þola
ek vil aldregi
at mannzkis munom;
þó ek hins get
ef it Gymir finniz,
vigs ótrauðir,
at ykr vega tíði.
Skírnir kvað:
Sér þú þenna mæki, mær,
mióvan, málfán,
er ek hefi í hendi hér?
fyr þessom eggiom
hnígr sá inn aldni iötunn,
verðr þinn feigr faðir.
Tamsvendi ek þik drep,
en ek þik temia mun,
mær, at mínom munom;
þar skaltu ganga
er þik gumna synir
síðan æva sé.
Ara þúfo á
skaltu ár sitia,
horfa heimi ór,
snugga heliar til;
matr sé þér meirr leiðr
en manna hveim
enn fráni orm með firom.
At undrsiónom þú verðir,
er þú út kömr;
á þik Hrímnir hari,
á þik hotvetna stari;
víðkunnari þú verðir
en vörðr með goðom,
gapi þú grindom frá.
Tópi ok ópi,
tiösull ok óþoli,
vaxi þér tár með trega!
Seztu niðr,
en ek mun segia þér
sváran súsbreka
ok tvennan trega:
Tramar gneypa
þik skolo gerstan dag
iötna görðom í;
til hrímþursa hallar
þú skalt hverian dag
kranga kosta laus,
kranga kosta vön;
grát at gamni
skaltu í gögn hafa
ok leiða með tárom trega.
Með þursi þríhöfðuðom
þú skalt æ nara
eða verlaus vera!
Þitt geð grípi,
þik morn morni!
Ver þú sem þistill,
sá er var þrunginn
í önn ofanverða!
Til holtz ek gekk
ok til hrás viðar,
gambantein at geta;
gambantein ek gat.
Reiðr er þér Óðinn,
reiðr er þer Ásabragr,
þik skal Freyr fiásk,
en fyrinilla mær,
en þú fengit hefir
gambanreiði goða.
Heyri iötnar,
heyri hrímþursar,
synir Suttunga,
siálfir ásliðar,
hvé ek fyrirbýð,
hvé ek fyrirbanna
manna glaum mani,
manna nyt mani!
Hrímgrímnir heitir þurs,
er þik hafa skal
fyr nágrindr neðan;
þar þér vílmegir
á viðar rótom
geita hland gefi;
æðri drykkio
fá þú aldregi,
mær, at þínom munom,
mær, at mínom munom!
Þurs ríst ek þér
ok þriá stafi,
ergi ok æði
ok óþola;
svá ek þat af ríst
sem ek þat á reist,
ef göraz þarfar þess.
Gerðr kvað:
Heill ver þú nú heldr, sveinn,
ok tak við hrímkálki,
fullom forns miaðar;
þó hafða ek þat ætlat,
at myndak aldregi
unna vaningia vel.
Skírnir kvað:
Örindi mín
vill ek öll vita,
áðr ek ríða heim heðan,
nær þú á þingi
munt enom þroska
nenna Niarðar syni.
Gerðr kvað:
Barri heitir,
er vit bæði vitom,
lundr lognfara;
en ept nætr nío
þar mun Niarðar syni
Gerðr unna gamans.
Þa reið Skírnir heim. Freyr stóð úti ok kvaddi hann ok spurði tíðinda:
Segðu mér þat, Skírnir,
áðr þú verpir söðli af mar
ok þú stigir feti framarr,
hvat þú árnaðir
í iötunheima
þíns eða míns munar.
Skírnir kvað:
Barri heitir,
er vit báðir vitom,
lundr lognfara;
en ept nætr nío
þar mun Niarðar syni
gerðr unna gamans.
Freyr kvað:
Löng er nótt,
langar ro tvær,
hvé um þreyiak þriár?
opt mér mánaðr minni þótti
en siá hálf hýnott.
Vafþrúðnismál
Óðinn kvað:
Rád þú mér nú, Frigg,
allz mik fara tiðir
at vitia Vafþrúðnis;
forvitni mikla
kveð ek mér á fornom stöfom
við þann inn alsvinna iötun.
Frigg kvað:
Heima letia
ek mynda Heriaföðr
í görðom goða,
þvíat engi iötun
ek hugða iafnramman
sem Vafþrúðni vera.
Óðinn kvað:
Fiölð ek fór,
fiölð ek freistaða,
fiölð ek reynda regin;
hitt vil ek vita,
hvé Vafþrúðnis
salakynni sé.
Frigg kvað:
Heill þú farir,
heill þú aptr komir,
heill þú á sinnom sér!
æði þér dugi,
hvars þú skalt, Aldaföðr,
orðom mæla iötun.
Fór þá Óðinn
at freista orðspeki
þess ins alsvinna iötuns;
at höllo hann kom,
ok átti Íms faðir;
inn gekk Yggr þegar.
Óðinn kvað:
Heill þú nú, Vafþrúðnir!
nú em ek í höll kominn,
á þik siálfan siá;
hitt vil ek fyrst vita,
ef þú fróðr sér
eða alsviðr, iötunn.
Vafþrúðnir kvað:
Hvat er þat manna
er í mínom sal
verpomk orði á?
út þú ne komir
órom höllom frá,
nema þú inn snotrari sér.
Óðinn kvað:
Gagnráðr ek heiti;
nú emk af göngo kominn
þyrstr til þinna sala,
laðar þurfi
hefi ek lengi farit
ok þinna andfanga, iötunn.
Vafþrúðnir kvað:
Hví þú þá, Gagnráðr,
mæliz af gólfi fyrir?
Farðu í sess í sal!
þá skal freista,
hvárr fleira viti,
gestr eða inn gamli þulr.
Óðinn kvað:
Óauðigr maðr,
er til auðigs kömr,
mæli þarft eða þegi;
ofrmælgi mikil
hygg ek at illa geti
hveim er við kaldrifiaðan kømr.
Vafþrúðnir kvað:
Segðú mér, Gagnráðr,
allz þú á gólfi vill
þíns um freista frama,
hvé sá hestr heitir
er hverian dregr
dag of dróttmögo.
Óðinn:
Skinfaxi heitir,
er inn skíra dregr
dag um dróttmögu;
hesta beztr
þykkir hann með reiðgotom,
ey lýsir mön af mari.
Vafþrúðnir:
Segðu þat, Gagnráðr,
allz þú á gólfi vill
þíns um freista frama,
hvé sú á heitir
er deilir með iötna sonom
grund ok med goðom.
Óðinn:
Ífingr heitir á,
er deilir með iötna sonom
grund ok með goðom;
opin renna
hón skal um aldrdaga,
verðrat íss á á.
Vafþrúðnir:
Segðu þat, Gagnráðr,
allz þú á gólfi vill
þíns um freista frama,
hvé sá völlr heitir
er finnaz vígi at
Surtr ok in sváso goð.
Óðinn:
Vígriðr heitir völlr,
er finnaz vígi at
Surt ok in sváso goð;
hundrað rasta
hann er a hverian veg,
sá er þeim völlr vitaðr.
Vafþrúðnir:
Fróðr ertu nú, gestr,
far þú á bekk iötuns,
ok mælomk í sessi saman,
hövði veðia
vit skolom höllo í,
gestr, um geðspeki.
Óðinn:
Segðu þat it eina,
ef þitt æði dugir
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan iörð um kom
eða uphiminn
fyrst, inn fróði iötunn.
Vafþrúðnir:
Ór Ymis holdi
var iörð um sköpuð,
en ór beinom biörg,
himinn ór hausi
ins hrímkalda iötuns,
en ór sveita siór.
Óðinn:
Segðu þat annat,
ef þítt æði dugir
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan máni um kom,
svá at ferr menn yfir,
eða sól it sama.
Vafþrúðnir:
Mundilfæri heitir,
hann er mána faðir
ok svá Sólar it sama;
himin hverfa
þau skolo hverian dag
öldom at ártali.
Óðinn:
Segðu þat it þríðia,
allz þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan dagr um kom,
sá er ferr drótt yfir,
eða nótt med niðom.
Vafþrúðnir:
Dellingr heitir,
hann er Dags faðir,
en Nótt var Nörvi borin;
ný ok nið
skópo nýt regin
öldom at ártali.
Óðinn:
Segðu þat it fiórða,
allz þik fróðan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vetr um kom
eða varmt sumar
fyrst með fróð regin.
Vafþrúðnir:
Vindsvalr heitir,
hann er Vetrar faðir,
en Svásuðr sumars
Óðinn:
Segþu þat it fimat,
allz þik fróðan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hverr ása elztr
eða Ymis niðia
yrði í árdaga.
Vafþrúðnir:
Örófi vetra
áðr væri iörð sköpuð,
þá var Bergelmir borinn,
Þrúðgelmir
var þess faðir,
en Aurgelmir afi.
Óðinn kvað:
Segðu þat it sétta,
allz þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Aurgelmir kom
með iötna sonom
fyrst, inn fróði iötunn.
Vafþrúðnir:
Ór Élivagom
stukkoo eitrdropar,
svá óx, unz varð ór iötunn;
þar órar ættir
kómu allar saman,
því er þat æ allt til atalt.
Óðinn kvað:
Segðu þat it siaunda,
allz þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvé sá börn gat,
enn baldni iötunn,
er hann hafðit gýgiar gaman.
Vafþrúðnir kvað:
Undir hendi vaxa
kvaðu hrímþursi
mey ok mög saman;
fótr við fæti
gat ins fróða iötuns
sexhöfðaðan son.
Óðinn kvað:
Segðu þat it átta,
allz þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvat þú fyrst mant
eða fremst um veitzt,
þú ert alsviðr, iötunn.
Vafþrúðnir kvað:
Örófi vetra
áðr væri iörð om sköpuð,
þá var Bergelmir borinn;
þat ek fyrst um man
er sá inn fróði iötunn
var á lúðr um lagiðr.
Óðinn kvað:
Segðu þat it níunda,
allz þik svinnan kveða
ok þú, Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vindr um kömr,
svá at ferr vág yfir;
æ menn han siálfan um siá.
Vafþrúðnir kvað:
Hræsvelgr heitir,
er sitr á himins enda,
iötunn í arnar ham;
af hans vængiom
kvæða vind koma
alla menn yfir.
Óðinn:
Segðu þat it tíunda,
allz þú tíva rök
öll, Vafþruðnir, vitir,
hvaðan Niörðr um kom
með ása sonom,
hofom og hörgom
hann ræðr hunnmörgom,
ok varðat hann ásom alinn.
Vafþrúðnir:
Í Vanaheimi
skópo hann vís regin
ok seldo at gíslingo goðum;
í aldar rök
hann mun aprt koma
heim með vísom vönom.
Óðinn:
Segðu þat et ellipta
hvar ýtar túnom í
höggvaz hverian dag.
Vafþrúðnir:
Allir einheriar
Óðins túnum í
höggvaz hverian dag;
val þeir kiósa
ok ríða vígi frá,
sitia meirr um sáttir saman.
Óðinn:
Segðu þat it tólfta,
hví þú tíva rök
öll, Vafþrúðnir, vitir;
frá iötna rúnom
ok allra goða
segir þú it sannasta,
inn alsvinni iötunn.
Vafþrúðnir:
Frá iötna rúnom
ok allra goða
ek kann segia satt,
þvíat hvern hefi ek heim um komit;
nío kom ek heima
fyr Níflhel neðan,
hinig deyia ór helio halir.
Óðinn:
Fiölð ek fór,
fiölð ek freistaðak,
fiölð ek reynda regin;
hvat lifir manna,
þá er inn mæra líðr
fimbulvetr með firom?
Vafþrúðnir:
Líf ok Lifþrasir,
en þau leynaz muno
í holti Hoddmímis;
morgindöggvar
þau sér at mat hafa;
þaðan af aldir alaz.
Óðinn:
Fiölð ek fór,
fiölð ek freistaðak,
fiölð ek reynda regin;
hvaðan kömr sól
á inn slétta himin,
þá er þessa hefir Fenrir farit?
Vafþrúðnir:
Eina dóttur
berr Álfröðull,
áðr hana Fenrir fari;
sú skal ríða,
þá er regin deyia,
móður brautir, mær.
Óðinn:
Fiölð ek fór,
fiölð ek freistaðak,
fiölð ek reynda regin;
hveriar ro þær meyiar
er líða mar yfir,
fróðgeðiaðar fara?
Vafþrúðnir kvað:
Þriár þióðár
falla þorp yfir
meyia Mögþrasis,
hamingior einar
þeira í heimi ero
þó þær með iötnom alaz.
Óðinn kvað:
Fiölð ek fór
fiölð ek freistaðak,
fiölð ek reynða regin;
hverir ráða æsir
eignom goða,
þá er sloknar Surtalogi?
Vafþrúðnir:
Víðarr ok Váli
byggia vé goða,
þá er sloknar Surtalogi,
Móði ok Magni
skolo Miöllni hafa
Vingnis at vígþroti.
Óðinn kvað:
Fiölð ek fór
fiölð ek freistaðak,
fiölð ek reynða regin;
hvat verðr Óðni
at aldrlagi,
þá er riúfaz regin?
Vafþrúðnir kvað:
Úlfr gleypa
mun Aldaföðr,
þess mun Víðarr reka;
kalda kiapta
hann klyfia mun
vitnis vígi at.
Óðinn kvað:
Fiölð ek fór
fiölð ek freistaðak,
fiölð ek reynða regin;
hvat mælti Óðinn,
áðr á bál stigi,
siálfr í eyra syni?
Vafþrúðnir kvað:
Ey manne þat veit,
hvat þú í ardaga
sagðir í eyra syni;
feigom munni
mælta ek mína forna stafi
ok um ragna rök;
nú ek við Oðin deildak
mína orðspeki;
þú ert æ vísastr vera!