Fréttir

Grein eftir Jóhönnu G. Harðardóttur, Kjalnesingagoða, sem birtist í Morgunblaðinu 14. september 2012:

„Hefðbundin“ útför

Það syrtir jafnan að þegar ástvinur kveður. Ofan á sorgina og söknuðinn sem leggst á sálina bætast oft áhyggjur af framtíðinni, m.a. fjárhagslegar.

Í samfélaginu hafa skapast hefðir um hvernig skuli standa að útför og þeim fylgir gjarna gífurlega hár kostnaður sem reynist mörgum ofviða og veldur kvíða og erfiðleikum.

Ég hef orðið vitni að innri átökum eftirlifenda milli þess að „gera vel“ við minningu hins látna og þess að sitja uppi með erfiðar skuldir til margra ára. Ég hef líka líka orðið vitni að því þegar aðstandendur þurfa að velja milli þess sem þeir álíta að hafi verið ósk hins látna og þess sem aðrir vinir og ættingjar búast við eða ætlast til varðandi útförina.

Það er nefnilega ekki svo einfalt að brjóta á bak aftur hefðir þegar andlát ber að höndum. Sorg og söknuður annars vegar og væntingar samfélagsins hins vegar gera það erfitt að beita skynseminni eða fara óhefðbundnar leiðir þegar um hinstu kveðju er að ræða.

..og tilheyrandi
Flestir leita til útfararstofu þegar ástvinur deyr, enda auðveldar það erfiða ferð um ókunna stigu. Útfararstofur og -þjónustur eru margar og ekki um nákvæmlega sömu þjónustu né kostnað að ræða alls staðar. Þess má þó geta að viss lög gilda um hinn tæknilega þátt útfara, sbr. greftrun og bálför og um það stendur ekkert val.

Hin hefðbundna útför miðast alltaf við að hinn látni sé jarðsettur eða brenndur í þartilgerðri líkkistu sem kostar að lágmarki eitthvað á annað hundrað þúsund og allt á þriðja hundrað ef íburður er mikill. Í kistuna er einnig í boði ýmis umbúnaður s.s, vandaðar fóðringar, sæng, koddi, klútur og líkklæði.Ef lík er brennt þarf einnig að kaupa ker undir öskuna.

Til að gera umhverfi útfararinnar enn glæsilegra eru einnig í boði blómaskreytingar á kistuna sjálfa og á altari í kirkju eða annars staðar þar sem útför fer fram. Fallegur söngur þykir alltaf prýða og við allflestar athafnir er aðkeypt tónlistaratriði, t.d. orgelleikur eða annar hljóðfæraleikur, kórsöngur eða einsöngvarar. Í boði er einnig að láta gera vandaða sálmaskrá sem dreift er meðal gesta.

Hefðin gerir einnig ráð fyrir að tilkynnt sé um andlát og útför með tilheyrandi auglýsingum í útvarpi og blöðum og að í framhaldi sé erfidrykkja þar sem öllum þeim sem áhuga hafa er boðið til kaffihlaðborðs sem helst þarf að svigna undan kræsingum.

Ekki er óalgengt að leigður sé salur undir slíkar veislur og við það bætist kostnaður við veitingarnar sjálfar, laun starfsmanns og oft einhver kostnaður við skreytingar. Ef hinn látni hefur verið vinmargur, ættstór eða opinber persóna hleypur kostnaður af slíkri erfidrykkju á hundruðum þúsunda króna.

Að lokum þarf að merkja leiðið og bætist þar við kostnaður við legstein eða annars konar minnismerki.

Það gefur auga leið að hefðbundin útför er ekki aðeins óyfirstíganlegur kostnaður fyrir marga, heldur getur einnig strítt gegn vilja og sannfæringu hins látna og eftirlifenda hans.

Gerviþarfir og efnishyggja
Því miður get ég ekki litið á þessa hefð öðruvísi en sem óskapnað efnishyggjunnar. Hér er einfaldlega búið að gera „eins dauða að annars brauði“ og smyrja þá sneið ríkulega. Það er löngu kominn tími til að hugsa sinn gang og spyrja sig hvort þjónkun við gegndarlaust prjál og sölumennsku sé það sem við viljum láta einkenna okkar hinstu kveðju.

Og margar spurningar vakna:

• Hvers vegna þarf líkkista að kosta 100-250 krónur?
• Hvers vegna brennum við rándýrar kistur við líkbrennslur? Væri ekki nóg að brenna botninn, en endurnýta lok og hliðar hennar?
• Eru umbúnaðurinn og skreytingarnar endilega nauðsynlegar eða viðeigandi?
• Hvers vegna þarf líkklæði og annan umbúnað í kistu þegar hinn látni á fatnað og annað sem þarf til hinstu fararinnar?
• Af hverju þarf dýrar veitingar í boð þar sem ættingjar eru aðeins komnir til að votta virðingu sína og minnast? Er ekki alveg nóg að bjóða kaffi, te, vatn og e.t.v. gosdrykki? Mörgum finnst það vinalegur siður að ættingjar hittist eftir útför og þá er það auðvitað sjálfsagt, – en í mörgum tilfellum vilja nánustu ættingjar fá að hittast einir við slík tækifæri og það á að vera jafn sjálfsagt.

Að ósk
Það verður æ algengara að fullorðið fólk hafi mótað sér skoðun á því hvernig það vill vera kvatt og setji fram óskir um það við sína nánustu.

Í öllum tilfellum sem ég þekki hafa þessar óskir miðast við að minnka tilstandið, kostnaðinn og mannfjöldann við útför.

Hvað er það sem mestu máli skiptir við þessa dýrmætu kveðjustund? Er það aðkeyptur umbúnaður, dýrar og mannmargar veislur eða tilfinningaleg úrvinnsla þeirra sem eftir lifa?

Öll höfum við ólíkar skoðanir á lífinu og tilverunni, mismunandi trú og persónulegt mat á því hvað skiptir mestu máli. Við eigum öll rétt á að þær skoðanir séu virtar, einnig við dauðann. Enginn skyldi láta efnishyggju og sölumennsku móta það hvernig hann kýs að kveðja við andlát, hvorki sitt eigið né ástvinanna.

Ég hvet alla til að endurskoða þessar hefðir út frá eigin forsendum, hugsa málið og þora að taka sjálfstæðar ákvarðanir ef efnishyggjan og yfirborðmennskan gengur fram af þeim. Bestu og innilegustu kveðjustundir sem ég hef orðið vitni að eru þær athafnir sem ættingjarnir hafa sjálfir af ást og virðingu mótað að ósk hins látna og í samræmi við eigin tilfinningar.

Á nýafstöðnu þingblóti voru tveir goðar vígðir til embættis. Fjölgaði goðum Ásatrúarfélagsins þar með formlega úr sjö í níu – og þykir það aldeilis viðeigandi tala!
Andrea Ævarsdóttir, sem starfað hefur með félaginu af miklum krafti svo árum skiptir, tekur sér goðatitilinn Fljótamannagoði og Ragnar Elías Ólafsson, sem rifið hefur upp félagsstarfið á Akureyri ásamt góðum hópi fólks, tekur sér goðatitilinn Þveræingagoði. Voru þau bæði tilnefnd af Allsherjargoða og lögréttu, samþykkt af seinasta Allsherjarþingi og sóru þau eiðstafi sína á þingblóti félagsins á Þingvöllum þann 21. júní síðastliðinn. Megi gæfa fylgja þeim í starfi!

TF-GNÃ

Fimmtudaginn 10. maí verður Landhelgisgæslunni afhentur þyrlusjóður sem stofnaður var í tilefni 40 ára afmælis Ásatrúarfélagsins.

Landhelgisgæslan hefur með eftirliti, leit og björgun stuðlað að öryggi sjófarenda og annarra landsmanna og verndað auðlindir þjóðarinnar við erfiðar aðstæður. Fyrir það nýtur Landhelgisgæslan virðingar og trausts allrar þjóðarinnar, segir í tilkynningu frá Ásatrúarfélaginu.

Fyrsta skip Gæslunnar var gufuskipið Óðinn sem kom til landsins árið 1926 og frá þeim tíma hafa skip og flugvélar hennar borið nafn norrænna goða og gyðja.

Í tilefni 40 ára afmælis síns fannst Ásatrúarfélaginu því við hæfi að leggja 1000 krónur frá hverjum félagsmanni í þyrlusjóð sem afhentur verður Landhelgisgæslunni til eignar án afskipta félagsins. Í framtíðinni er sjóðnum ætlað að vera vettvangur allra landsmanna til að efla öryggi lands og þjóðar. Gæslan setur reglur hans, en verndari sjóðsins verður Öldungaráðið, sem er félag starfsmanna LHG sem hættir eru störfum.

Afhending sjóðsins fer fram um borð í varðskipinu Þór kl. 14:30, en skipið verður þá komið til hafnar í Reykjavík eftir langa fjarveru.

Félögum í Ásatrúarfélaginu fjölgaði um 251 á árinu 2011 og voru í upphafi þessa árs orðnir 1951 talsins. Mannfjöldaskýrslur á vef Hagstofu Íslands, sem ná aftur til ársins 1998, sýna vel vöxt félagsins sem hefur sjöfaldast að stærð á fjórtán árum:

1998. 280
1999. 304
2000. 353
2001. 515
2002. 570
2003. 636
2004. 787
2005. 879
2006. 960
2007. 1.040
2008. 1.154
2009. 1.275
2010. 1.402
2011. 1.700
2012. 1.951

Ekkert trúfélag óx jafn mikið hlutfallslega og Ásatrúarfélagið á árinu.

Félagið hefur reynt að bregðast við þessu trausti með því að efla starfsemi sína, jafnt trúarlegar athafnir sem almennt félagsstarf. Eins hefur verið leitast við að bæta upplýsingjöf til félagsmanna og annarra, m.a. með þessari vefsíðu. Stærsta verkefnið framundan er svo bygging hofs á lóð félagsins í Öskjuhlíð en með tilkomu þess stórbatnar öll aðstaða til að efla félagið enn frekar.

Skjáskot úr þættinum

Þýska sjónvarpsstöðin ARD sýndi heimildarmynd um Ísland í gær, 11. desember.  Stór hluti þáttarins er helgaður íslenskri heiðni.  Fyrst er sýnt frá jólablóti, svo er Jóhanna Kjalnesingagoði sótt heim og loks fer hún með áhorfendum til Þingvalla og segir þeim frá mörgu fróðlegu.

Slóð að vefupptöku er http://www.ardmediathek.de/ard/servlet/content/3517136?documentId=9007082. Heiðni hlutinn hefst þegar tímalínan sýnir 15:36.

Að gefnu tilefni skal bent á að ef einstaklingur vill að trúfélagsgjöld renni annað en þangað sem þau renna nú þegar þarf að ganga frá trúfélagaskiptum fyrir 1. desember. Annars renna þau til núverandi trúfélags allt næsta ár.

Hafir þú hug á að ganga í Ásatrúarfélagið þá getur þú smellt á tengilinn hér lengst til hægri á síðunni. Þar má finna allar nauðsynlegar upplýsingar um það hvernig ganga má í félagið.

Á Allsherjarþingi í gær voru kosnir tveir nýir lögréttumenn, þeir Bjarki Karlsson og Hallur Guðmundsson, og tveir varamenn, þær Sigurlaug Lilja Jónasdóttir og Lenka KováÅ•ová. Á brott hurfu þau Óttar Ottósson og Lára Jóna Þorsteinsdóttir. Bjarki hafði áður gegnt stöðu varamanns, auk Lenku sem var endurkjörin.

Nýskipuð lögrétta hefur skipt með sér verkum og er skiptingin eftirfarandi*:

Hallur Guðmundsson – lögsögumaður
Böðvar Þórir Gunnarsson – staðgengill lögsögumanns
Bjarki Karlsson – ritari
Hulda Sif Ólafsdóttir – gjaldkeri
Halldór Bragason – meðstjórnandi
Sigurlaug Lilja Jónasdóttir – 1. varamaður
Lenka KováÅ•ová – 2. varamaður

Auk þess sitja í lögréttu Allsherjargoði, Hilmar Örn Hilmarsson, og staðgengill hans, Jóhanna G Harðardóttir.

*Uppfært eftir lögréttufund 10. nóvember, þar sem samþykkt frá 30. október var endurskoðuð.

Á síðastliðnum lögréttufundum var vefstjórn nýja vefsins okkar komið á fót. Hana skipa:
Bjarki Karlsson
Hallur Guðmundsson
Haukur Bragason

*Uppfært eftir lögréttufund 10. nóvember, þar sem samþykkt frá 6. september var endurskoðuð.

Samráðsvettvangur trúfélaga, lífsskoðunarfélaga um trúarleg efni og samstarfsaðila þeirra er starfræktur á Íslandi. Reykjavík, þann 24. nóvember 2006. Tilgangur Markmið samráðsvettvangsins er að stuðla að umburðarlyndi og virðingu milli fólks með ólík lífsviðhorf og af ólíkum trúarhópum og trúarbrögðum og standa vörð um trúfrelsi og önnur mannréttindi. Slíkt næst ekki með því að samsinna hverju sem er eða láta hvað sem er gagnrýnilaust heldur með því að vera reiðubúinn til að hlusta á sjónarmið annarra, setja sig í spor þeirra og virða sjálfsákvörðunarrétt sjálfráða einstaklinga og trúfélaga.

Samráðsvettvangurinn veitir leiðtogum og fulltrúum trúfélaga og lífsskoðunarfélaga um trúarleg efni tækifæri til að kynnast, stuðlar að málefnalegum samskiptum milli þeirra, liðkar fyrir miðlun upplýsinga og hjálpar þeim að ræða sameiginleg hagsmunamál á borð við aðgengi að trúarlegri þjónustu á opinberum vettvangi og taka á vandamálum sem upp kunna að koma, svo sem í tengslum við einelti, óeirðir, styrjaldir, náttúruhamfarir eða slys. Þannig getur samráðsvettvangurinn stuðlað að auknu umburðarlyndi og virðingu meðal almennings, m.a. með því að hvetja til faglegrar trúarbragðafræðslu, árétta félagslegt vægi trúar, leiðrétta augljósar rangfærslur og vinna gegn fordómum og neikvæðri mismunun. Aðild Öll trúfélög sem fengið hafa skráningu hjá dóms- og kirkjumálaráðuneytinu og þannig myndað tengsl við ríkisvaldið hafa rétt á aðild að samráðsvettvanginum.

Óskráð trúfélög og lífsskoðunarfélög sem skírskota til trúar eða fullyrða um trúarleg efni án þess að kenna sig við trú geta sótt um aðild að samráðsvettvanginum en hún er komin undir samþykki fulltrúa allra sem þegar hafa öðlast aðild. Starfrækja má samráðsvettvanginn í samstarfi við óháð félagasamtök, nefndir og stofnanir. Skrifleg umsókn um aðild berist upplýsingafulltrúa samráðsvettvangsins sem mun kynna hana á fundi boðuðum innan þriggja mánaða og leita álits allra aðildarfélaganna. Úrsögn úr samráðsvettvanginum þarf einnig að vera skrifleg. Félög sem aðild eiga að samráðsvettvanginum geta sett fyrirvara á þátttöku sinni. Skipulag Hvert aðildarfélag tilnefnir einn fulltrúa með atkvæðisrétt og getur hann tekið með sér tvo aðra sem þátt geta tekið í fundum nema samið sé um annað.

Fulltrúar geta þó ekki bundið eigin trúfélög. Sé fulltrúinn ekki forstöðumaður eða úr stjórn viðkomandi félags þarf hann skriflegt umboð frá því. Samþykktir samstarfsaðilar á borð við óháð félagasamtök, nefndir, stofnanir eða ráðuneyti hafa rétt á að skipa áheyrnarfulltrúa með tillögurétt en eru án atkvæðisréttar. Halda ber a.m.k. tvo fundi á ári. Samráðsvettvangurinn útnefnir upplýsingafulltrúa og ritara fyrir eitt ár í senn á fyrsta fundi hvers árs sem skal boðaður með minnst tveggja vikna fyrirvara. Upplýsingafulltrúinn tekur við aðildarumsóknum, boðar til funda, tekur saman tillögu að dagskrá, hefur samband við þá sem ekki geta mætt í tengslum við ákvarðanatöku og sendir út tilkynningar.

Ritarinn skrifar fundargerð sem senda ber út innan hálfs mánaðar frá fundi. Hvorki upplýsingafulltrúinn né ritarinn þurfa að vera úr röðum fulltrúa aðildarfélaganna en þeir hafa því aðeins atkvæðisrétt að þeir séu um leið fulltrúar sinna trúfélaga eða lífsskoðunarfélaga um trúarleg efni. Fyrirvarar Samráðsvettvangurinn beitir sér aðeins fyrir þeim málefnum sem eining næst um milli aðildarfélaganna. Óheimilt er að gefa út yfirlýsingar í nafni samráðsvettvangsins sem ekki hafa verið samþykktar af öllum aðildarfélögunum. Virða ber að aðildarfélögin árétti sérstöðu sína í kenningarlegum efnum, boðun og starfsháttum.

Tilgangurinn er því ekki sameining trúarbragða í önnur ný heldur sá að stuðla að málefnalegum samskiptum, umburðarlyndi og virðingu. Sömuleiðis er tilgangurinn ekki sameiginlegt helgihald allra aðildarfélaganna. Sérhverju aðildarfélagi er hins vegar frjálst að efna til sameiginlegs helgihalds með öðrum þegar tilefni gefst og aðstæður leyfa, svo sem í tengslum við hjónavígslur fólks úr ólíkum trúarhópum, minningarathafnir eða áföll á borð við náttúruhamfarir og slys. Enda þótt samráðsvettvangurinn geti liðkað fyrir samskiptum ólíkra trúarhópa og lífsskoðunarfélaga um trúarleg efni, verður allt sameiginlegt helgihald aðeins í nafni viðkomandi aðildarfélaga sem það vilja en ekki vettvangsins.

Samráðsvettvangurinn getur ekki skuldbundið aðildarfélögin á nokkurn hátt. Ekki er heldur hægt að draga aðildarfélög til ábyrgðar á samráðsvettvanginum á orðum eða gjörðum einstakra meðlima þeirra. Ekki er hægt að breyta texta þessarar stefnulýsingar nema með samþykki aukins meirihluta aðildarfélaganna. Aðildarfélög og samstarfsaðilar

Eftirtalin trúfélög og lífsskoðunarfélög um trúarleg efni eiga aðild að samráðsvettvanginum:

• Þjóðkirkjan
• Fríkirkjan í Reykjavík
• Kirkja sjöunda dags aðventista á Íslandi
• Fríkirkjan Vegurinn
• Baháísamfélagið
• Félag Múslima á Íslandi
• Kirkja Jesú Krists hinna Síðari daga heilögu
• FFWU – Heimsfriðarsamband fjölskyldna
• Kaþólska kirkjan
• Krossinn
• Búddistafélag Íslands
• Söfnuður Moskvu-Patríarkatsins í Reykjavík
• Ásatrúarfélagið

Eftirtaldir samstarfsaðilar hafa rétt á áheyrnarfulltrúa með tillögurétt:

• Alþjóðahús